Mowa jest zwierciadłem duszy człowieka
i trzeba o nią dbać
Leon Kaczmarek

 Zajęcia logopedyczne w szkole prowadzi p. Justyna Jargiło

O TERAPII LOGOPEDYCZNEJ W NASZEJ SZKOLE
Z zajęć logopedycznych korzystają uczniowie grup przedszkolnych oraz klas I-III (w tym uczniowie mający opinie lub orzeczenie poradni psychologiczno-pedagogicznej).

W wyniku przesiewowych badań logopedycznych oraz obserwacji wychowawców, jak również dostarczonych opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej, co roku, we wrześniu uczniowie kwalifikowani są do zajęć logopedycznych. Opieką objęci są uczniowie z dyslalią: seplenieniem, rotacyzmem, lambdacyzm, gammacyzmem, kappacyzmem oraz mową bezdźwięczną, jąkaniem, niedosłuchem, środowiskowym ograniczeniem mowy.

Terapia logopedyczna ma na celu rozwój i usprawnianie sprawności językowych poprzez: usprawnianie narządów artykulacyjnych, usuwanie zaburzeń mowy, wyrównywanie opóźnień rozwoju mowy, wypracowanie sprawności językowej. Dostosowana jest do indywidualnych potrzeb i możliwości każdego ucznia.

DRODZY RODZICE
Rozwój mowy jest jedną z ważniejszych umiejętności, jaką zdobywa dziecko. Trwa on przez wiele lat i przebiega w indywidualnym rytmie. Dziecko, które idzie do pierwszej klasy powinno wymawiać wszystkie głoski prawidłowo, mieć bogate słownictwo dotyczące jego życia, otoczenia, umieć budować poprawne pod względem gramatycznym i logicznym zdania. Prawidłowa wymowa ma duże znaczenie dla powodzenia w nauce czytania i pisania. Bez względu na przyczynę wystąpienia zaburzeń mowy (wad wymowy) należy podjąć jak najwcześniej działania.
Serdecznie zapraszamy do współpracy, ponieważ skuteczność i powodzenie terapii zależy w dużej mierze od Was Rodziców.
Dlaczego niektóre dzieci nie mówią poprawnie?
Przyczyną wielu wad wymowy jest wadliwe funkcjonowanie aparatu mownego, np.: nieprawidłowe oddychanie, trudności z wydobywaniem głosu, mała sprawność ruchowa narządów artykulacyjnych, zwłaszcza języka i warg, zaburzony słuch fonemowy (zdolność rozpoznawania i różnicowania dźwięków mowy) i słuch fonetyczny (zdolność odróżniania głosek, tempa, akcentu i intonacji wypowiedzi) oraz nieprawidłowy wzór do naśladowania w domu, np.: wady wymowy rodziców i opiekunów, naleciałości gwarowe.

Jakie są najczęściej spotykane u dzieci wady wymowy?
Do najczęściej występujących wad wymowy należą: sygmatyzm, czyli tzw. seplenienie, które polega na wadliwej realizacji głosek szumiących [sz, ż, cz, dż], syczących [s, z, c, dz] i ciszących [s, ź, ć, dź], najliczniejszą grupę stanowią dzieci z seplenieniem międzyzębowym (dziecko wymawia głoski z językiem wysuniętym między zęby), kolejną wadą wymowy jest rotacyzm, czyli tzw. reranie, które charakteryzuje się niewłaściwym wymawianiem głoski [r], głoska ta może być wymawiana jako [j, l, rl] lub opuszczana. Zdecydowanie rzadziej występują: mowa bezdźwięczna, czyli nieprawidłowa wymowa głosek dźwięcznych tzn. bez drgania wiązadeł głosowych (np. słowo woda wymawiane jako fota); niepoprawna wymowa głosek [k] i [g], czyli kappacyzm i gammacyzm oraz dyslalia całkowita (wieloraka), kiedy wszystkie lub prawie wszystkie głoski są zniekształcone, lub nieprawidłowo realizowane.
Jak przebiega terapia logopedyczna?
Należy sobie zdawać sprawę, iż zlikwidowanie wady wymowy u dzieci nie następuje podczas jednego spotkania z logopedą. Najczęściej terapia trwa kilka lub kilkanaście miesięcy, a może trwać nawet kilka lat (jeśli u dziecka występuje wiele wad wymowy). Bardzo dobrze byłoby, gdyby zajęcia odbywały się jeden raz w tygodniu. Konieczna jest dobra współpraca logopedy z rodzicami. O skuteczności terapii logopedycznej decyduje systematyczność uczęszczania na zajęcia, kontynuacja pracy w domu tzn. ćwiczenie tego, co polecił logopeda. Praca w domu polega najczęściej na ćwiczeniu narządów artykulacyjnych, zwłaszcza języka i warg oraz na utrwalaniu wymowy poszczególnych głosek w sylabach, wyrazach i zdaniach.
Czy zdajesz sobie sprawę z wagi problemu?
Jeśli Twoje dziecko mówi niepoprawnie, to nie jest to tylko problem z mówieniem, ale i z uczeniem się. Zaburzona mowa jest też przyczyną wielu niepowodzeń szkolnych (np.: trudności w czytaniu i pisaniu, zakłócone kontakty z rówieśnikami). Dziecko z wadą wymowy ma zwykle mnóstwo kompleksów i lęków. Tylko Ty, współpracując z logopedą możesz mu pomóc.
Jeśli dziecko nieprawidłowo mówi, czyli: zamienia głoski; opuszcza głoski na początku i końcu wyrazu; zmienia znaczenie wyrazu; mowa dziecka jest cicha, niewyraźna lub zbyt szybka; występują u dziecka wady narządów artykulacyjnych (zbyt krótkie wędzidełko, za duży język, wady zgryzu, nieprawidłowe uzębienie, rozszczepy podniebienia); gdy dziecko nie słyszy, wówczas nie należy lekceważyć tych zjawisk, tylko zgłosić się do logopedy.
Wady zgryzu utrwalają wady wymowy, dlatego zgłoś się z dzieckiem do ortodonty, aby skorygował zgryz poprzez odpowiednio dobrany aparat.
Rady dla rodziców dzieci z wadą wymowy i nie tylko !
1. Nie wymagajmy od dzieci „dorosłej mowy”, ale też nie przedłużajmy okresu seplenienia fizjologicznego poprzez „spieszczanie”, podczas zwracania się do dziecka. Dbajmy o naszą wymowę, dziecko uczy się od nas, mówmy do niego powoli i wyraźnie.
2. Rozmawiajmy z dzieckiem często, zadawajmy dodatkowe pytania, dajmy czas na swobodną wypowiedź, nie poganiajmy, słuchajmy uważnie wypowiedzi dziecka
3. Dziecka nie wolno karać, wyśmiewać, czy krytykować za wadliwą wymowę, bowiem hamuje to chęć do mówienia.
4. Często opowiadajmy, czytajmy dziecku bajki, rozmawiajmy na temat obejrzanych bajek, filmów, uczmy wyliczanek, wierszyków i prostych piosenek.
5. Zapewnijmy dziecku wiele okazji do ruchu, zabawy i pracy twórczej, stwórzmy warunki do rysowania i malowania.
6. Dbajmy o uszy dziecka, nie wolno bagatelizować chorób uszu, gdyż mogą prowadzić do niedosłuchów.
7. Gdy dziecko ma nieprawidłową budowę narządów artykulacyjnych lub wady zgryzu konieczna jest wizyta u specjalisty.
8. Nie należy na siłę przestawiać dziecka leworęcznego na praworęczność, gdyż może to prowadzić do zaburzeń mowy, zwłaszcza do jąkania.
9. Nie należy zmuszać dziecka do zbyt wczesnego wymawiania głosek za trudnych dla niego. Dziecko nieprzygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy może zacząć wymawiać je nieprawidłowo. Tworzą się w ten sposób błędne nawyki artykulacyjne. Według przyjętych norm dopiero dzieci w wieku 6-7 lat mają utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.
10. Ćwiczenia zalecone przez logopedę muszą być wykonywane systematycznie, codziennie przez 5-10 minut, aby przynosiły skutek. Sprawne narządy mowy są warunkiem prawidłowej wymowy.
11. Im wcześniej rozpoczęta terapia, tym większa szansa na jej pomyślność.

PAMIĘTAJ
Większość zaburzeń mowy można zlikwidować, bądź złagodzić, jeśli terapia rozpocznie się najlepiej we wczesnym wieku przedszkolnym.
Wszelkie zabawy usprawniające język i mięśnie twarzy ułatwią twemu dziecku prawidłowy rozwój wymowy.

ZASADY SKUTECZNEJ TERAPII LOGOPEDYCZNEJ

Terapia logopedyczna jest procesem.

• Jej skuteczność zależy od współpracy logopedy z dzieckiem oraz rodzicem.
• Spotkanie dziecka z logopedą nie jest jedynym i wystarczającym elementem terapii.
• Bardzo ważne jest zaangażowanie rodziców w systematyczne ćwiczenie z dzieckiem. W tym celu logopeda na zajęciach przekazuje dziecku zestaw ćwiczeń, jakie powinno wykonywać codziennie do kolejnego spotkania.
• Rodzice/opiekunowie uczniów mając na celu dobro dziecka powinni przeprowadzić konsultacje specjalistyczne (zgodnie z zaleceniem logopedy) konieczne do określenia przyczyn trudności dziecka i ukierunkowujące pracę terapeutyczną.
• Udział dziecka w zajęciach trwa do momentu złagodzenia bądź wyeliminowania zaburzeń stanowiących powód objęcia pomocą logopedyczną.
• Rodzice mogą uzyskać informację o postępach dziecka w godzinach pracy logopedy.
  Stały kontakt z logopedą i zaangażowanie się rodziców/opiekunów w program terapii pomoże osiągnąć sukces dzieciom. Dlatego zapraszam Państwa do systematycznego zaglądania do teczek, które dzieci przynoszą na zajęcia, motywowania dziecka do pracy w domu oraz konsultacji.

ZESTAW ZABAW LOGOPEDYCZNYCH DO ĆWICZEŃ
W DOMU

Ćwiczenia zaprezentowane poniżej mogą wykorzystywać rodzice w codziennej zabawie ze swoim dzieckiem. Dotyczy to nie tylko tych, którzy uczęszczają na zajęcia terapii logopedycznej. Ćwiczenia te stymulują rozwój prawidłowej wymowy każdego dziecka.
Z małymi dziećmi ćwiczenia prowadzimy w formie zabawowej. Skuteczną i atrakcyjną formą ćwiczeń aparatu mowy są zabawy fabularyzowane, w czasie których dzieci naśladują za pomocą warg i języka ruchy zwierząt czy różne czynności.
Ćwiczenia języka
• „Pychotka” - oblizywanie warg posmarowanych smakołykiem (usta szeroko otwarte). Oblizywanie zębów (ruch okrężny).
• „Wahadełko” - kierowanie języka w kąciki ust bez dotykania nim warg i zębów.
• „Cukierek” - udawanie ssania cukierka.
• „Pyszczek” - otwieranie i zamykanie zębów bez odrywania języka od podniebienia.
• „Ślimaczek” - wysuwanie języka do przodu, a następnie chowanie go w jamie ustnej (usta szeroko otwarte).
• „Koci grzbiet” - czubek języka opieramy o dolne zęby i unosimy środkową część języka do podniebienia.
• „Wesoła piosenka” - wymawianie sylab: la la la, lo lo lo, le le le .
• „Rurka” - zwijanie bocznych krawędzi języka do wewnątrz i dmuchanie przez „rurkę”.
• Kierowanie języka w kąciki ust (w prawo, w lewo) i do warg (do góry, na dół).
• „Liczenie zębów” - dotykanie czubkiem języka po kolei górnych i dolnych zębów (buzia szeroko otwarta).
• „Masaż” - wysuwanie i cofanie języka przez zwarte zęby (język przeciska się między nimi - masuje zęby).
• Unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia.
• „Wędrowniczek” - przesuwanie językiem po wewnętrznej stronie zębów górnych i dolnych.
• Mlaskanie czubkiem języka, środkiem języka. Przyssanie języka do podniebienia przy szeroko otwartych ustach.
Ćwiczenia warg
• Szerokie otwieranie i zamykanie ust.
• Wysuwanie warg do przodu (samogłoska u), rozchylanie warg (samogłoska e).
• Przesadne wymawianie samogłosek.
• „Całuski” - przesyłanie buziaczków.
• Trzymanie ołówka między nosem a wargą górną.
• „Grzebyk” - czesanie dolnymi zębami wargi górnej i górnymi zębami wargi dolnej.
• „Balonik” - nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza.
• Układanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną.
• Zasłanianie dolną wargą dolnych zębów i górną górnych zębów.
• „Masaż” - nagryzanie górnymi zębami na dolną wargę i dolnymi na górną (masaż warg zębami).
• Dmuchanie przez złączone wargi, lekko wysunięte do przodu; gwizdanie, parskanie, cmokanie.
• Wymawianie samogłosek: iii - uuu, aaa - ooo.
Zabawy usprawniające podniebienie
• „Gulgotanie” - płukanie gardła ciepłą wodą.
• „Siłacz” - przenoszenie skrawków papieru za pomocą słomki (wciąganie powietrza).
• „Dzióbek” - wciąganie policzków.
Zabawy słuchowe
• „Co słyszę” - rozpoznawanie odgłosów z otoczenia, np. z ulicy, sąsiedniego pokoju.
• Uderzamy drewnianą pałeczką np. w szkło, żelazo, kamień, drewno. Zadaniem dziecka jest odgadnięcie w jaki przedmiot stukamy.
• „Co się toczy?” - toczenie po podłodze piłki, kasztana, kamyka itp. Dziecko odgaduje, co toczymy.
• „Co ja robię?” - uderzanie o siebie: klockami, łyżeczkami, kamykami, łyżeczką w pustą szklankę; klaskanie, darcie papieru, gniecenie papieru.
• „Kto mnie woła?” - rozpoznawanie głosu mamy, taty, babci...
• Rozpoznawanie głosów zwierząt, pojazdów, urządzeń itp.
• „Zabawa w chowanego” - szukanie ukrytego zegarka, dzwoniącego budzika, grającego radia itp.
• „Co słyszysz?” - wyróżnianie głosek i sylab na początku wyrazów (w nagłosie).
• „Co powiedziałam?” - odgadywanie słów wypowiadanych głoskami i sylabami, np. o-s-a (osa), d-o-m-e-k (domek), te-le-fon (telefon).
• „Zabawa w wyrazy” - mówienie wyrazów na daną głoskę, sylabę; np. o - oko, obraz, ba - balon, banan

PROPOZYCJE ĆWICZEŃ ODDECHOWYCH
Celem ćwiczeń oddechowych jest pogłębienie oddechu, rozruszanie przepony, wydłużenie fazy wydechowej oraz zapobieganie mówieniu na wdechu . Nieprawidłowe oddychanie wpływa niekorzystnie na wymowę. Oddychanie przez usta powoduje, że przepływające ponad językiem powietrze utrudnia właściwą pionizację języka i w związku z tym, dziecko ma problemy z artykulacją głosek wymagających tejże pionizacji takich jak np. sz, ż, cz, dż, l, r. Nieprawidłowe kierowanie strumienia powietrza przy wdechu i wydechu może prowadzić do różnego rodzaju seplenienia.

Zabawy oddechowe
• zdmuchiwanie kawałka papieru z gładkiej powierzchni,
• zdmuchiwanie kawałka papieru za pomocą słomki z chropowatej powierzchni,
• przenoszenie słomką styropianu,
• dmuchanie przez słomkę na kulki styropianu umieszczone w kubeczku,
• dmuchanie na piórko, piłeczkę ping-pongową, waciki, kawałki papieru,
• dmuchanie wacików ustawionych w szeregu – wyścigi samochodów,
• dmuchanie na watki obiema dziurkami nosa, a następnie przytykanie na przemian jednej z dziurek nosa,
• chuchanie na „zmarznięte ręce” oraz „gorącą zupę”,
• wąchanie kwiatków, napojów,
• dmuchanie na wiszące na sznurkach watki, piórka, kokardki,
• dmuchanie na wiatraczek,
• dmuchanie na zapaloną świeczkę tak, aby płomień nie zgasł, tylko wygiął się,
• pompowanie baloników,
• gwizdanie,
• puszczanie baniek mydlanych,
• dmuchanie do naczynia z wodą przez rurkę,
• rozdmuchiwanie wacików.

Ćwiczenia oddechowo-fonacyjne

1. Wymawianie na jednym wydechu samogłosek:
aaaaaa
ooooo
uuuuu
eeeee
iiiii
yyyyy
2. Łączenie po 2 samogłoski:
aoaoaoaoao
eoeoeoeoeo
iuiuiuiuiu
uauauauaua
3. Śpiewanie samogłoski e wodząc palcem po muszli ślimaka (robimy to na jednym wydechu):
• głosem ciągłym eeeeeeeee
• głosem przerywanym e e e e e e e e

4. Naśladowanie szumu wiatru:
• jesiennego chłodnego – przedłużona artykulacja głoski ssssssssss
• zimowego lodowatego – przedłużona artykulacja głoski wwwwwww
• wiosennego ciepłego – przedłużona artykulacja głoski fffffffff
• letniego gorącego – przedłużona artykulacja głoski hhhhhhh
Ćwiczenie wykonujemy na jednym wydechu (wdech nosem).
5. Naśladowanie śmiechu różnych ludzi – ćwiczenie rozruszające przeponę:
• staruszki: che che che
• kobiety – jasny: cha cha cha
• mężczyzny – tubalny: cho cho cho
• dziewczynki – piskliwy: chi chi chi
• chłopca – hałaśliwy: cha cha cha

logopeda Justyna Jargiło